Op 24 december 2023 verloor ik mijn dierbare vriend Egbert Talens uit Zutphen (Nederland). Hij sukkelde al geruime tijd met zijn gezondheid, problemen die nog toenamen na het overlijden van zijn (in Palestina geboren) echtgenote Alice in 2017. Egbert werd 9 juli 2023 93 jaar.
In het eerste decennium van deze eeuw leerde ik Egbert kennen in strak gemodereerde online debatten over – door NRC-redacteur Sjoerd de Jong aangereikte – maatschappelijke thema’s. Daar blonk hij uit door zijn deskundigheid inzake – wat hij consequent aanduidde als – het politiek-zionistische project ‘Joodse staat’. Voor hem was dat project eenvoudigweg een onhaalbare zaak, en hij wist zijn case, met respect voor zijn tegenstanders, altijd perfect te verdedigen. Het feit dat Israël nog steeds wegkomt met het uitvoeren van zaken die internationaal-rechtelijk verboden zijn, was hem een doorn in het oog.
Hij was ervan overtuigd dat ethiek en moraal goed kunnen bestaan én functioneren, zonder een aansturende hogere macht.
Egbert gaf in de zestiger jaren als vrijwilliger voor het United Nations Relief and Works Agency (UNRWA) enkele jaren les aan kinderen van Palestijnse vluchtelingen. Ethisch-morele opvattingen – ten opzichte van medemensen in nood – zaten er bij hem als het ware ingebakken. Die insteek kon hij op geen enkele manier linken aan een godsdienstig geloof. Hij was ervan overtuigd dat ethiek en moraal goed kunnen bestaan én functioneren, zonder een aansturende hogere macht. Hij deelde deze filosofische overpeinzingen met mij in onze gesprekken en schriftelijke contacten. Zijn bescheidenheid was tekenend als hij zei dat ik zijn ideeën over geloof, religie en ethiek maar als voetnoten moest zien.
Sinds zijn verblijf in Palestina liet de geschiedenis van Israël en Palestina Egbert niet meer los. Dat vertaalde zich in zijn uiterst doorwrocht boek Een bijzondere relatie. Het conflict Israël-Palestina nader bekeken 1897-1993, uitgegeven bij Aspekt in Soesterberg in 2005. NBD-Biblion-recensent prof. dr. A. Wessels loofde het grondig[e] overzicht van het conflict Israël-Palestina. Mijn exemplaar werd door hem gesigneerd met de woorden “Veel sterkte gewenst bij het bestuderen van dit boek. N.m.b.m. [naar mijn bescheiden mening] hangt het bepalen van een standpunt samen met de factor: mentaliteit. Zutphen, 30 april 2010”. Het boek is voorzien van een voorwoord van de hand van de Nederlandse RU Nijmegen polemoloog Leon Wecke.
Toch zijn er nog velen die dít! Israël huizenhoog de hemel in prijzen en van een ongekend succesverhaal durven spreken. Hiervoor hanteer ik de stelling dat het met de mentaliteit van de laatsten maar droevig gesteld is.
Wat hij met “mentaliteit” bedoelde, wordt duidelijk in zijn – als gastauteur geschreven – artikel ‘Als fatsoen op de tocht komt te staan…’ : “Voor nuchtere waarnemers is het niet zo moeilijk vast te stellen dat het met de reputatie van dít Israël, als moreel-ethische staat, snel bergafwaarts gaat. Toch zijn er nog velen die dít! Israël huizenhoog de hemel in prijzen en van een ongekend succesverhaal durven spreken. Hiervoor hanteer ik de stelling dat het met de mentaliteit van de laatsten maar droevig gesteld is. Overigens is aan Palestijnse kant ook niet alles koek en ei. Ondanks de uiterst asymmetrische verhoudingen, is een evenwichtige benadering in deze imperatief. Van doorslaggevend belang is te wijzen op de volstrekte noodzaak van positieve initiatieven van beide zijden.”
Egbert beschikte over een ruim netwerk. Rond de kwestie Palestina stond hij in contact met de Nederlandse oud-ambassadeur en activist Jan Wijenberg, en voormalig premier en initiatiefnemer van The Rights Forum Dries van Agt. Egberts encyclopedische input over de kwestie-Palestina was essentieel bij het schrijven van mijn eerste boek Het zionistische project Israël. Etnisch zuiver, of binationaal gidsland? Daarbij stelde hij regelmatig zijn levenshorizon aan de orde, met de kanttekening dat hij de implosie van de ‘Jóódse Staat’ niet meer zou meemaken. Hij meende dat die implosie zou volgen op de declassificatie in 2038 van stukken over de moord op VS-president John F. Kennedy in 1963. Voor hem stond het vast dat de politieke zionisten daar de hand in hebben gehad. Hij hoopte dat ook mijn boek het nodige stof zou doen opwaaien.
Adieu, Egbert, bedankt voor alles wat je voor mij en alle andere voorvechters voor mensen- en burgerrechten voor de Palestijnen hebt betekend.
Geopolitiek in context 