*****
Weinig academici weerstaan de druk op de vrijheid van meningsuiting. Op een enkele uitzondering na is geen van hen in staat in de huid van de tegenstrever te kruipen. Yours truly neemt afscheid van dit geopolitieke landschap.
Communicatie, dat was het beroep dat ik in mijn eerste carrière uitoefende. Communicatie in binnen- en buitenland ten behoeve van een Nederlandse bedrijfstak. En eenmaal ‘op rust’ heb ik ook in een ‘tweede carrière’ mijn communicatievaardigheden ingezet, dit maal om als onafhankelijk geopolitiek analist en redacteur van ‘Geopolitiek in context’ mijn visie op het wereldgebeuren te ventileren. Communicatie is een complex vak. Het is een techniek om kennis, houding of gedrag van mensen te beïnvloeden. Men doet een nulmeting en peilt bij de doelgroep regelmatig naar de mate waarin de inspanningen resultaat opleveren. Zo’n evaluatie is doenbaar als enige speler in bedrijfstakcommunicatie, maar communicatie rond internationale politiek kent een veelheid aan spelers.
Concurrentie
Wie communiceert over internationale politiek moet afrekenen met concurrentie van academici-opiniemakers die onder andere in TV-duidingsprogramma’s optreden. In ons land is VUB-hoogleraar Jonathan Holslag op dat vlak zowat de kampioen. Enkel VRT-journaliste Phara de Aguirre had de moed hem in verlegenheid te brengen met een vraag als ‘zijn wij niet de Amerikaanse agenda aan het uitvoeren?’. Ik heb Holslag dan ook bij herhaling op de korrel genomen, net als lieden als de wereldvreemde Steven Van Hecke die zich bereid toonde het voortbestaan van de wereld op het spel te zetten, de geopolitieke haviken Alexander Mattelaer en Paul De Grauwe, de dubieus communicerende Rob de Wijk, en de dromers Sven Biscop, David Criekemans en Hendrik Vos.
Academici moeten een publieke voortrekkersrol spelen. Zij hebben toegang tot bronnen die niet openstaan voor ‘gewone stervelingen’ en moeten dus beter weten. Blijkbaar onderwerpen zij zich aan zelfcensuur. Sommige issues zijn voor hen al helemaal taboe. De moord op de Amerikaanse president John Kennedy is zo’n issue. En 9/11, de aanslagen op 11 september 2001 op het World Trade Center in New York. Men zegt dat wij maar bitter weinig hebben geleerd van ‘de grootste terreuraanslag in de VS’, maar doet elke kritiek op het officiële narratief af als complotdenken. Daarmee verliest men het intellectuele leiderschap in het maatschappelijk debat. Het zijn wetenschappers die denken selectief hun publieke taak in onze democratische samenleving te kunnen invullen. Quod non.
Academici moeten een publieke voortrekkersrol spelen. Zij hebben toegang tot bronnen die niet openstaan voor ‘gewone stervelingen’ en moeten dus beter weten.
De Belgische oud-diplomaten Frans van Daele en Johan Verbeke maken het wel helemaal bont. ‘Met een oorlogszuchtige despoot aan de voordeur moeten we opnieuw rekening houden met een militaire confrontatie. Als Oekraïne valt, komen de Baltische staten en Polen in Poetins vizier. De Franse president Emmanuel Macron heeft een moedig signaal gegeven: Poetin mag de oorlog niet winnen. Toen de Russen [maart/april 2022] bereid waren te praten, was Zelenski overmoedig en wees gesprekken af. Nu de kansen zijn gekeerd, komt onderhandelen neer op een zwaktebod. Zelenski heeft te voorzichtig soldaten gerekruteerd en wij hebben getalmd met wapenleveringen. Maar hij moet de Russen verdrijven en elke vierkante meter terugwinnen’, aldus deze wereldvreemde heren.
Druk op de vrijheid van meningsuiting
De Amerikaanse mensenrechtenadvocaat Alfred de Zayas is één van de weinige opiniemakers die de druk op de vrijheid van meningsuiting weet te weerstaan en zegt waar het op staat: collectieve bestraffing in Gaza staat haaks op elk recht, Europese strategische autonomie is een droom, het Westen is verantwoordelijk voor de Oekraïne-crisis, de NAVO is een criminele organisatie, en het ICC is irrelevant. En ook UAntwerpen politicoloog Tom Sauer onderscheidt zich van zijn collega’s. In het academische wereldje in de Lage Landen is hij een eenzame uitzondering als het gaat om het duiden van de motieven van de tegenstanders van het Westen. ‘Een van de eerste dingen die ik mijn studenten – waaronder toekomstige diplomaten – leer, is in de huid van de tegenstrever kruipen’, aldus Sauer.
‘Een van de eerste dingen die ik mijn studenten – waaronder toekomstige diplomaten – leer, is in de huid van de tegenstrever kruipen’.
In Sauers visie zou in het wereldbeeld van vandaag hervorming van de EU in een geopolitiek onafhankelijke Unie met een eigen defensie, los van de VS, de doelstelling moeten zijn. Hij pleit voor een regionale collectieve veiligheidsorganisatie, mogelijk in de vorm van een versterkte OVSE, met schrapping van NAVO-artikel 5 (een gewapende aanval tegen één lid is een aanval tegen allen) en opname van Rusland. Voor Sauer vergt een eengemaakt Europees leger de transformatie van de EU tot één federale Europese politieke unie. Dat de NAVO sinds de val van de muur, de belangrijkste gebeurtenis in de internationale politiek sinds 1945, als alliantie is blijven voortbestaan, is volgens hem een aberratie in de internationale politiek. “Allianties horen ophouden te bestaan in tijden van vrede”, aldus Sauer.
Contrarian
Zie ik in Sauer dan de ideale opiniemaker? Welnu, hij is primus inter pares, eerste onder zijn gelijken. Hij heeft de moed dingen voor te stellen die haaks staan op het meerderheidsstandpunt. Hij is een gematigd contrarian. Hij ziet de strijd in Gaza als de zoveelste oorlog tussen Israël en de Palestijnen, maar bagatelliseert daarmee wat voor Zuid-Afrika een Israëlische genocide in Gaza is. Hij stelt onverbloemd dat het Westen in de Oekraïne-crisis geïsoleerd staat, maar hij vergist zich over de oorlog: anders dan een patstelling is er sprake van een uitputtingsoorlog die Oekraïne verliest. En dat een nieuwe Euro-Atlantische veiligheidsarchitectuur waarin Rusland en Oekraïne worden opgenomen het meest realistische scenario is voor vrede in Europa zegt geen enkele van zijn peers hem na.
En dat een nieuwe Euro-Atlantische veiligheidsarchitectuur waarin Rusland en Oekraïne worden opgenomen het meest realistische scenario is voor vrede in Europa zegt geen enkele van zijn peers hem na.
Ziedaar het landschap aan opiniemakers in onze Lage Landen. Ik heb de voorstelling van zaken van een aantal van deze lieden sinds 2010 in mijn analyses en opiniestukken bestreden, eerst op ‘Geopolitiek in perspectief’ en de laatste vijf jaar op ‘Geopolitiek in context’. De meeste van mijn stukken verschenen ook op De Wereld Morgen. De Nederlandse kwaliteitskrant NRC nam er enkele op, net als de Vlaamse infosite Chinasquare en de Britse NATO Watch Observatory. En het tweetalige peer reviewed Russische tijdschrift Russia in Global Affairs publiceerde mijn recensie van het boek Europe as the Western Peninsula of Greater Eurasia: Geoeconomic Regions in a Multipolar World van de Noorse politicoloog Glenn Diesen, zowel in het Engels als Russisch.
Afscheid
Aan mijn artikelen ging steevast grondige research vooraf. En een synthese van een veelheid aan materiaal en een kritische evaluatie daarvan. Dat alles moest leiden tot een samenhangend, veelal non-conformistisch verhaal. Een auteur die buiten de krijtlijnen van de consensus treedt, stelt zich bloot aan kritiek. Die betrof soms niet enkel mijn bronnen, maar ook ad hominem verwijten als ‘Poetin-vriendje’ en ‘medeplichtig aan Poetins moorden’, zelfs van hoogopgeleide lieden onder mijn lezerspubliek. Is dat de reden waarom ik vandaag een punt zet achter mijn tweede carrière als onafhankelijk geopolitiek analist? Nee. Deze maand schrijf ik mijn leeftijd beginnend met een 8. Dat is voor mij het signaal om te stoppen. Omdat ik ook nog eens tijd wil besteden aan andere zaken.
Een auteur die buiten de krijtlijnen van de consensus treedt, stelt zich bloot aan kritiek. Die betrof soms niet enkel mijn bronnen, maar ook ad hominem verwijten.
Bij dit afscheid sta ik graag nog eens stil bij mensen aan wie ik veel dank verschuldigd ben. UAntwerpen emeritus professor Yvan Vanden Berghe heeft mij aangemoedigd deze tweede carrière aan te vatten. De Nederlandse auteur Egbert Talens was van onschatbare waarde als klankbord, specifiek over het onderwerp ‘het politiek-zionistische project Israël’. Collega Gilbert Doctorow was steeds beschikbaar om nuttige inside information, o.a. over Rusland aan te reiken. En ook mijn echtgenote Sanny Komrij heeft recht op een publiek dankwoord. Zij heeft zich steeds goedhartig verzoend met mijn frequente en langdurige ‘onbeschikbaarheid’ tijdens de research voor – en het schrijven van – mijn opiniestukken en boeken.
Tenslotte een woord van dank aan UAntwerpen professor Tom Sauer, die mij aanzette mijn inzichten in boeken te gieten. Tom en ik waren het niet altijd over alles eens, maar hij was voor mij toch de moedigste opiniemaker van al. Binnenkort publiceer ik een laatste artikel op dit platform, ditmaal van hem als gastauteur. Zijn artikel wordt een ‘allesomvattend’ essay, dat in vogelvlucht openhartig de toestand in de wereld behandelt en ons een blik in de toekomst gunt.
Heb ik in al die jaren kennis, houding of gedrag van mensen beïnvloed? Ik heb weinig illusies. Maar wie van mijn lezers zich geroepen voelt om een reactie te plaatsen onder dit artikel, is welkom!
*****
Geopolitiek in context 
Het loflied op de vrijheid van meningsuiting wordt alom verkondigd, maar wie maakt er gebruik van? Als de zogeheten sociale media deze vrijheid weerspiegelen staat het er slecht voor.
In de goede oude tijd leerde men tussen de regels door te lezen, zaken te toetsen en erover te discussiëren op de werkvloer, thuis en in de kroeg. Bij dit al moest men zich steeds verantwoorden, werd men met andere argumenten en opinies geconfronteerd. Nu wordt men effectief buitengesloten en genegeerd, zelfs verdacht gemaakt als het niet past binnen de verordineerde denkwijze en gevoerde politiek.
Je rug recht houden, op zoek gaan naar andere invalshoeken en betrouwbare bronnen kost energie en vindt veel weerstand. Zo heb ik Paul via een forum bij de NRC leren kennen. Nooit was hij van zijn stuk te brengen en speelde hij het spel openlijk en oprecht als toonbeeld van hoe het zou moeten.
Het zou van ware civilisatie getuigen als mensen, die ongebonden zijn en niets meer te verliezen hebben, de vrijheid te baat (konden) nemen om jongeren deelgenoot te maken van hun kennis en levenservaring, zodat niet telkens het rad opnieuw uitgevonden moet worden. De juiste vragen leren stellen, verlangen, nee eisen dat stellingen onderbouwd dienen te worden, dat zou de kern kunnen zijn van wat wij als ouderen, en zeker tachtigers, hen konden overbrengen. Valt dit te realiseren?
Wat denk je Paul? Ook jouw ervaring mag niet verloren gaan en het vergroot de levensvreugde, dat staat vast. We kunnen het er eens over hebben op een terrasje in Maastricht.
LikeLike
Bij het publiceren van dit artikel op ‘Geopolitiek in context’ en ‘De Wereld Morgen’ heb ik vanzelfsprekend elk van de opiniemakers die ik in het stuk heb genoemd daarover geïnformeerd. Hieronder – met zijn akkoord – de reactie van UGent professor Hendrik Vos:
“Mijn excuses voor het late antwoord. Mijn mailbox stroomde over, en ik liep achterstand op bij het beantwoorden van berichten.
Het is goed dat vele stemmen gehoord worden, en dat er altijd kritiek mogelijk is. Dat alleen al maakt ons samenlevingsmodel, met al zijn tekorten en hypocrisie, voor mij verdedigbaar. Daar zie ik ook de strijd die op dit moment in Oekraïne aan de gang is, hoewel ik me lang niet als handpop van de VS, laat staan de NAVO beschouw.
Het is goed en waardevol dat we mogen en kunnen van mening verschillen met elkaar, en dat we een andere kijk hebben op de ontwikkelingen of ze anders inschatten. Het is door confrontatie van uiteenlopende visies dat we tot betere inzichten komen, zelfs al lopen ze finaal niet gelijk. Dus dank daarvoor.
Groet, en het allerbeste nog,
hendrik vos”
LikeLike
Nog een reactie, nu van een actief academicus, niemand minder dan UAntwerpen professor Tom Sauer. Het lukte hem omwille van wachtwoordproblemen niet om zijn reactie te plaatsen, zodat hij mij vroeg dat voor hem te doen. Een verzoekje dat ik hieronder graag inwillig:
*****
“Paul is – na een carrière in de privé – de internationale politiek nog meer dan voorheen beginnen volgen en analyseren, en zijn ideeën met de wereld te delen in de vorm van een website, een regelmatige nieuwsbrief, en het publiceren van twee boeken. Als professional kan ik niet anders dan mijn bewondering uitspreken voor de expertise die Paul doorheen de jaren heeft vergaard, en dit op eigen houtje. Ik bewonder mannen en vrouwen zoals hem. En waarbij hij het hele plaatje voor ogen hield, niet enkel veiligheid (waar ik mij vooral op concentreer). Neen, Paul kende ook de details van het internationaal handels en monetair regime and beyond. Chapeau!
Wat ik eveneens bewonder is zijn kritische houding, die ik voor een groot stuk met hem deel. Vandaar waarschijnlijk dat ik bij Paul in een hogere schuif kwam te liggen dan veel van mijn collega’s. Paul is ook zeer communicatief, wat ik aan den lijve heb ondervonden. Het is echter niet zo dat we steeds op dezelfde lijn zaten. Dat heeft dan weer te maken met de bronnen die hij gebruikte. Een moeilijkheid die voor alle “studenten” van de internationale politiek geldt: hoe betrouwbaar is mijn bron? Iets wat je vooral onder de knie krijgt door ervaring.
En dan maak je soms nog fouten: zo vond ik het lastig om een oordeel te vellen over welk land achter het saboteren van Nordstream II zat, en heb ik daarbij een foutieve inschatting gemaakt omdat ik toch de mogelijkheid openliet dat Rusland er achter zat. Paul was toen duidelijk niet akkoord en hij heeft achteraf gelijk gekregen. Gelukkig (voor mij) zat ook hij ernaast (al zal hij dat nog steeds niet toegeven). Hij dacht dat het de VS was, terwijl het blijkbaar Oekraïne zelf is geweest.
Paul had qua leeftijd (en deels ook qua karakter) mijn vader kunnen zijn. In de persoonlijke omgang was hij joviaal, direct (zoals een Nederlander betaamt), maar altijd vriendelijk. Of was dat omdat we min of meer dezelfde ideeën hadden? Het was mij alvast een genoegen om het pad van Paul gekruist te hebben. Ik wens hem nog vele gelukkige jaren samen met zijn sympathieke echtgenote Sanny.”
LikeGeliked door 1 persoon
Ik heb lang de nederlandstalige publicaties verwaarloosd omdat ik er weinig goeds van verwachtte dus heb ik dit pas laat ontdekt maar uw artikels zijn een verademing en ik zal ze missen.
Ik kijk uit naar het artikel van Sauer.
LikeGeliked door 1 persoon
Eén van mijn trouwe volgers, een Belgisch emeritus academicus, heeft mij per mail een prachtige reactie bezorgd. Zijn reactie is niet enkel een testimonial, maar bevat ook een belangrijke waarschuwing. Vandaar dat ik zijn toelating gevraagd en gekregen heb de niet-vertrouwelijke passages uit zijn reactie onder het artikel te plaatsen. Betrokkene wil liever anoniem blijven.
*****
“Beste Paul,
Ik noteer je bedenkingen en begrijp dat je je pen neerlegt. Ik heb het allemaal ook meegemaakt. Er is natuurlijk geen plaats voor onafhankelijke denkers over Internationale Politiek.
Ik ben je altijd blijven lezen en heb je onafhankelijkheid bewonderd. De in de media optredende collega’s kennen meestal de materie niet goed en denken in de eerste plaats aan hun carrière. Ze weten b.v. bijna niets over de Russische cultuur, mentaliteit en geschiedenis. En dit is belangrijk om een en ander te begrijpen. Bovendien zijn ze kleurloos: het zijn bedienden.
Ik heb veel eerbied voor je éénpersoonsonderming. Je was heel professioneel en je vertolkte “gewaagde” standpunten. Je paste eigenlijk niet meer in het tijdsbeeld. Meer en meer geraken we in een oorlogsstemming waar niet meer objectief over de vijand mag gedacht worden. Ik heb nooit gedacht dat ik dat ooit nog zou meemaken na al die lang jaren van Koude Oorlog.
Het ga je goed en pas op: na tachtig beginnen de gezondheidsproblemen maar pas echt op te duiken.”
LikeGeliked door 1 persoon
Beste Paul
In deze afscheidsrede geef je een belangrijke en herkenbare reden om ‘te stoppen’ met de samenstelling van je website.
Ik leid eruit af dat het aan de orde is om je te feliciteren met je verjaardag. Dat doe ik eerst, en bij dezen van ganser harte.
Het is jammer dat ik niet de nodige energie en tijd heb gehad om veel meer met je samen te werken. Tijd, energie, de noodzaak om keuzes te maken (in mijn geval specifiek voor een focus op het socialistische China – omdat het land de voornaamste kracht is in de wereld voor vrede en ontwikkeling, en omdat China het grote doelwit is van de onverbeterlijke westerse oorlogszucht en pretentie, en omdat er in ons taalgebied zo weinig correct gestudeerd wordt op en geschreven over China).
Bedankt voor je scherpe geopolitieke inzichten en de artikelen waarin je ze hebt gegoten met voorbeeldige zorgvuldigheid. Bedankt ook voor de bronnen die je je lezers tot op de valreep aanbiedt.
We treffen elkaar vast nog in de digitale of reële wereld.
Met vriendschappelijke groet,
Dirk Nimmegeers, redacteur van ChinaSquare.be
LikeGeliked door 1 persoon
beste Paul, bedankt voor jouw tegendraadse bijdrage aan het noodzakelijke debat over vrede en veiligheid in de wereld, zo veel jaren lang. Ik ga ze missen! Geniet van het komende decennium : de jaren tachtig worden hopelijk voor jou prachtig!
LikeGeliked door 1 persoon