Widownia wraz z kurtyną namalowaną przez Henryka Siemiradzkiego, April 20, 2018.Machine translation from Polish: The auditorium with a curtain painted by Henryk Siemiradzki, April20, 2018.Photo:Bartosz Cygan(Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0).
*****
‘Any man can make mistakes, but only an idiot persists in his error’ (Marcus Tullius Cicero).
As explained in my article ‘Opinion makers: stubborn or unsteady? Time to say goodbye.’ of April 18, I have put an end to my second career as an independent geopolitical analyst. With the great essay ‘The situation in the world, and a look into the future‘ of April 22 by guest author Antwerp University professor Tom Sauer, the ‘icing on my geopolitical cake’, I close the reporting on my website. The curtain for ‘Geopolitiek in context’ falls.
This of course also applies to the republication of the three-times-weekly episodes of Peter Lavelle’s geopolitical discussion programme CrossTalk on the Russian television network RT. Readers who, like me, do not have access to RT due to censorship, can now look up the episodes themselves on Rumble.
With many of the articles on ‘Geopolitiek in context’ still having topical value, I will not take the website down, just like its predecessor, ‘Geopolitiek in perspectief‘. Both websites continue life as archives.
Readers can continue to follow me at @PaulLookman on Twitter/X, where I will remain active.
I thank my readers for their interest in my pieces, and trust that they will be able to satisfy their hunger for alternative geopolitical news, analysis and opinion elsewhere, too.
*****
‘Dwalen kan iedereen, maar alleen dwazen volharden in hun dwaling’ (Marcus Tullius Cicero).
Zoals u uit mijn artikel ‘Opiniemakers: hardleers of wankelmoedig? Tijd voor afscheid.’ van 18 april hebt kunnen opmaken, heb ik een punt gezet achter mijn tweede carrière als onafhankelijk geopolitiek analist. Met het schitterende essay ‘De toestand in de wereld, en een blik in de toekomst’ van 22 april van gastauteur UAntwerpen professor Tom Sauer, de ‘kers op mijn geopolitieke taart’, sluit ik de berichtgeving op mijn website. Het doek valt voor ‘Geopolitiek in context’.
Dat geldt vanzelfsprekend ook voor de herpublicatie van de drie maal per week verschijnende afleveringen van het geopolitieke discussieprogramma CrossTalk van Peter Lavelle op het Russische televisienetwerk RT. Lezers die net als ik wegens de censuur geen toegang hebben tot RT, kunnen voortaan de afleveringen zelf opzoeken op Rumble.
Nu veel van de artikelen op ‘Geopolitiek in context’ nog actualiteitswaarde hebben, haal ik de website, net als zijn voorganger, ‘Geopolitiek in perspectief’, niet uit de lucht. Beide websites gaan verder door het leven als archief.
Lezers die mij volgen op @PaulLookman op Twitter/X kunnen dat blijven doen. Ik zal daar nog regelmatig tweets plaatsen.
Ik dank mijn lezers voor hun interesse in mijn stukken, en vertrouw erop dat zij ook elders hun honger naar alternatief geopolitiek nieuws, analyse en opinie zullen kunnen stillen.
The UN goes dark for Earth Hour 2015 “Lights out” for the United Nation Headquarters complex in New York in observance of “Earth Hour,” an annual global event raising awareness about the need to take action on climate change and promoting sustainable energy consumption. Photo: John Gillespie; CC BY-NC (Wikimedia Commons).
*****
Long read
door Tom Sauer
De grootste uitdagingen zijn kernwapens en klimaatopwarming. In een wereld in transitie doet Europa er goed aan zich bescheiden op te stellen. Herstructurering van de 80-jarige VN dringt zich op.
Tenzij u (alleen) op een andere planeet woont, weet u dat samenleven niet altijd makkelijk is, maar niet onmogelijk en soms of veelal verrassend aangenaam. Het vereist wel respect ten aanzien van elkaar, wat op zijn beurt een portie inlevingsvermogen (empathie) vergt. Welnu, hetzelfde geldt min of meer voor de internationale politiek. Staten worden geacht vreedzaam met elkaar om te gaan. Na twee wereldoorlogen hebben we dat gecodificeerd in het VN Charter.
Vogelperspectief
De afgelopen decennia, en dat vergeten we soms, is de wereldgemeenschap op veel vlakken vooruitgegaan: welvaart, armoedebestrijding, geletterdheid, mobiliteit, internet, enz. De gemiddelde burger op deze planeet is nog nooit zo rijk geweest. Al blijven er natuurlijk substantiële verschillen tussen Noord en Zuid en tussen inwoners van elk land. Dit vogelperspectief is soms nodig om afstand te kunnen nemen van de waan van de dag, zoals de gelimiteerde escalatie tussen Israël en Iran van afgelopen week. De neiging bestaat immers om steeds kort op de bal te spelen, waarbij oorlogen en aanslagen het wereldnieuws domineren, en dus de kans groot is dat de wereld door een bril met donkere glazen wordt bekeken. In die val mogen we nooit trappen.
De neiging bestaat immers om steeds kort op de bal te spelen, waarbij oorlogen en aanslagen het wereldnieuws domineren, en dus de kans groot is dat de wereld door een bril met donkere glazen wordt bekeken.
De wereld is wel in transitie, en dat is normaal aangezien de machtsbalans tussen (grote) staten altijd aan verandering onder hevig is. Toegegeven, vandaag inderdaad meer dan anders. De VS, de benign hegemon van en in de Westerse wereld, laat voor het eerst van zijn pluimen, heeft intern katten te geselen, en vervalt mogelijks opnieuw in isolationisme. Andere landen zoals China en India zitten de VS op de hielen, zeker op vlak van economie. Het Globale Zuiden, die we tot voor kort nog de Derde Wereld noemden, volgt in hun slipstream en gedraagt zich assertiever. Kortom, de aannames achter de liberale internationale wereldorde die na WO II gecreëerd werd, worden door meer en meer opkomende landen in de wereld in vraag gesteld.
China
Er is geen consensus (meer) over wat we moeten verstaan onder mensenrechten, en de toename van het aantal democratieën is gestopt. Dat alles wordt dan weer op zijn beurt als een bedreiging ervaren door de elite in de Westerse wereld, zij die het voor het zeggen hebben (gehad). Alleen al demografisch zal het zwaartepunt van de wereld gevoelig veranderen met daarbij een cruciale rol voor Afrika. Mogelijks wordt China binnenkort de economische nummer één, al zijn eerdere voorspellingen in die richting niet uitgekomen. Europeanen, met binnenkort nog amper 5% van de wereldbevolking, doen er in ieder geval goed aan om zich wat bescheidener op te stellen.
Europeanen, met binnenkort nog amper 5% van de wereldbevolking, doen er in ieder geval goed aan om zich wat bescheidener op te stellen.
Het omgekeerde lijkt vandaag het geval als we zien hoe de EU het narratief van een normatieve speler achter zich heeft gelaten en volop de kaart kiest van geopolitiek en defensie. Een vorm van hubris? De aanleiding is de oorlog in Oekraïne, die in de Westerse media geduid wordt met wat ik het oorlogsnarratief noem: een zeer éénzijdige blik op de oorzaken en de daarmee gepaard gaande oplossingen van het conflict. Volgens deze pensée unique is de grote boosdoener President Poetin, die vergeleken wordt met Hitler, en dus op dezelfde manier moet worden aangepakt.
Non-beleid
Als bevoorrecht waarnemer van de internationale politiek sinds de j’80 is deze onkritische analyse voor mij een grote verrassing en teleurstelling. Er zijn immers meer genuanceerde en complexere analyses mogelijk wat de ontstaansgeschiedenis van deze oorlog betreft, en die door grote namen in het wereldje worden gedeeld (Henry Kissinger, Noam Chomsky, Jeffrey Sachs, John Mearsheimer, Stephen Walt, Anatol Lieven, Edgard Morin, Jürgen Habermas, Paus Franciscus, en vele anderen), maar die dus door de mainstream media, en dan voornamelijk de audio-visuele media, worden doodgezwegen. Het gevolg is dat onze beleidsvoerders weinig weerstand ondervinden om hun non-beleid verkocht te krijgen aan de publieke opinie:
economische sancties (die door de andere werelddelen buiten de VS niet gevolgd worden en dus ook weinig impact hebben),
(dure) opvang van Oekraïense vluchtelingen (in schril contrast met de pushbacks op de Middellandse Zee),
de energiewende met tijdelijke hoge inflatie tot gevolg (en waarbij zowel de VS als China lachende derden zijn),
een substantiële verhoging van de defensie-uitgaven (en dus minder uitgaven voor klimaat, sociale zekerheid en onderwijs),
wapenleveringen die vooral de Amerikaanse defensie-industrie goed uitkomen,
het heruitvinden van de NAVO als collectieve defensie-organisatie,
een EU die naar de pijpen danst van de nieuwe Oost-Europese lidstaten door van defensie een hot item te maken,
enzovoort.
En dat alles om Oekraïne te helpen. Op het terrein geldt sinds de winter van 2022/2023 echter een impasse, en sinds kort veroveren de Russen zelfs traag maar zeker opnieuw meer grondgebied op de Oekraïners. Het enige positieve daaraan is dat de kans op een nucleaire oorlog vermindert, aangezien dat scenario vooral kans maakt als Rusland uit Oekraïne wordt gekegeld (wat het meest fair zou zijn, maar dus gevaarlijk). Ik heb elders (zie de herwerkte derde editie van mijn boek) beschreven hoe de vork echt in de steel zit wat de oorsprong van dit conflict betreft, en wat de gevolgen daarvan zijn voor mogelijke uitwegen.
Uitdagingen
Dit brengt ons tot de twee grootste planetaire uitdagingen van vandaag en de komende decennia: de gevaren van kernwapens en klimaatopwarming en de daarmee gepaard gaande vermindering van de biodiversiteit. Op vlak van bewustwording van beide bedreigingen is er een groot verschil. Buiten een korte opflakkering aan het begin van de oorlog in 2022 liggen (te) weinig burgers wakker van kernwapens. Het klimaatprobleem staat wel op de kaart, al zijn we op vlak van bewustwording mogelijks ook al over het hoogtepunt heen.
De oplossing voor kernwapens is in principe veel simpeler dan voor het klimaatprobleem, met name het elimineren van alle kernwapens. Dat laatste is ook door het Nonproliferatieverdrag – dat door quasi alle staten in de wereld werd ondertekend – wettelijk bindend voorgeschreven. Geen haar op het hoofd van de kernwapenstaten die die verplichting echter au serieux neemt. Bijgevolg zien we ook op dit vlak toegenomen druk en assertiviteit door het Globale Zuiden (die indertijd verplicht werden af te zien van kernwapens) die mee het initiatief hebben genomen om een nieuw verdrag te onderhandelen dat sinds 2021 ook van kracht geworden is: het Nucleair Verbodsverdrag dat kernwapens verbiedt. Nu nog de kernwapenstaten overtuigen.
Stigmatiseren
Een eerste stap in die richting zou al kunnen zijn dat de bondgenoten van die kernwapenstaten van kamp veranderen zodat het kleine clubje kernwapenstaten in hun blootje komt te staan. Zolang dat niet gebeurt, zal het moeilijk zijn om die enkele staten met massavernietigingswapens te stigmatiseren. België, dat eerder een leidende rol speelde op vlak van het verbieden van anti-persoonsmijnen en clustermunitie, en sinds kort ook op vlak van killer robots, kan misschien een tandje bijsteken? Fatalisten geloven er niet in. Niets doen is echter geen oplossing, want stilstaan betekent ook in dit geval achteruitgaan, lees meer kernwapenstaten zien opduiken (zoals binnenkort mogelijks Iran, gevolgd door Saudi-Arabië, Turkije, Z-Korea, en wie weet Oekraïne) en mogelijks zelfs terroristische organisaties.
België, dat eerder een leidende rol speelde op vlak van het verbieden van anti-persoonsmijnen en clustermunitie, en sinds kort ook op vlak van killer robots, kan misschien een tandje bijsteken?
Voorstanders en tegenstanders van kernwapens trekken nu al verschillende conclusies uit de oorlog in Oekraïne. Voorstanders wijzen er op dat Oekraïne destijds beter de Sovjetkernwapens had behouden en “geloven” dat ook nu nucleaire afschrikking werkt; tegenstanders zien in dit conflict net het bewijs dat kernwapens niet enkel dienen ter afschrikking, maar wel degelijk zouden kunnen worden ingezet met alle catastrofale gevolgen van dien. Diezelfde kernwapenproblematiek speelt ook op in een andere hotspot met name Taiwan, oftewel China versus de VS. Ook India en Pakistan vlogen elkaar de afgelopen jaren meermaals in de haren, ondanks het feit dat je zou kunnen verwachten dat ze voorzichtiger zouden zijn sinds het testen van kernwapens in 1998.
Doomsday clock
Zelfs in Israël opperde onlangs een parlementslid en nadien zelfs een minister het idee om Gaza met een atoombom te vernietigen. Ondertussen hebben we directe aanvallen gezien tussen Israël en Iran, ook al weer een precedent. Mogelijks geeft dit alles op zijn beurt meer “munitie” aan de voorstanders van kernwapens in Iran. De doomsday clock heeft nooit dichter bij 12 uur gestaan. En los van de mediagenieke oorlogen zijn er de vele oorlogen (o.a. in Afrika) die de Westerse media nooit halen. Hetzelfde geldt voor de 108 miljoen mensen die op de vlucht zijn voor die oorlogen.
Het is dus niet allemaal koek en ei. De grote vraag is: hoe gaan we ermee om. Kruipen we in onze schelp of nog erger in een egelstelling waarbij elke staat zich verder bewapent? De wereldwijde uitgaven voor defensie hebben een recordhoogte van 2,2 triljoen $ bereikt, geld dat niet aan meer constructieve zaken kan worden uitgegeven.
De wereldwijde uitgaven voor defensie hebben een recordhoogte van 2,2 triljoen $ bereikt, geld dat niet aan meer constructieve zaken kan worden uitgegeven.
De enige oplossing voor de aanpak van de twee hogervermelde planetaire bedreigingen alsook voor vele andere uitdagingen is samenwerking, multilateralisme en dus het oprichten van internationale organisaties, en het afspreken van regels gecodificeerd in internationale verdragen. Met vallen en opstaan. Op globaal niveau moet de Verenigde Naties versterkt worden. Deze mondiale collectieve veiligheidsorganisatie moet meer armslag krijgen en die kan enkel komen van de lidstaten (onder druk van de burgers van die lidstaten).
Het is hoog tijd dat de samenstelling van de VN Veiligheidsraad aangepast wordt aan de veranderde omstandigheden, door bijvoorbeeld het aantal permanente leden uit te breiden (zoals met India, Brazilië, minimaal één Afrikaans land, minimaal één moslimland, de EU in plaats van het VK en Frankrijk, etc). Verder moet het vetorecht aan banden worden gelegd door creatieve oplossingen (max aantal keer dat het mag gebruikt worden; niet bruikbaar in geval van bepaalde gevallen zoals genocide; een grotere rol voor de Algemene Vergadering bij veelvuldig gebruik van het vetorecht; etc). De Sustainable Development Goals van de VN kunnen ook een boost gebruikten, nu het er op lijkt dat slechts 15% van die doelstellingen in 2030 gehaald zullen worden.
Europese veiligheidsorde
In Europa zal na de oorlog in Oekraïne serieus nagedacht moeten worden over hoe de Europese (of alsnog Euro-Atlantische) regionale veiligheidsorde er zal moeten uitzien. En welke plaats is weggelegd voor Oekraïne en Rusland? Rusland zal immers altijd onze buur blijven. Dan kunnen we er maar beter goede maatjes mee zijn. Ook al is het geen democratie. Voor alle duidelijkheid: ik verkies ook democratieën boven autocratieën en dictaturen. Maar is het aan ons om met het superieure vingertje in de lucht te gaan zwaaien en te gaan bepalen hoe andere staten hun polis inrichten? Ik denk meer en meer van niet.
Rusland zal immers altijd onze buur blijven. Dan kunnen we er maar beter goede maatjes mee zijn. Ook al is het geen democratie.
Dat moet in die landen van onderuit worden beslecht. En als wij problemen hebben als Rusland en China via hybride manieren bij ons roet in het eten gooien, dan moeten wij ook niet verschieten dat zij diezelfde reflex hebben als wij ons moeien met hun systeem. We moeten van onze “liberale” wolk komen en respect hebben voor de eigenheid van andere landen, zeker als het om grootmachten gaat, tenminste zolang diezelfde grootmachten zich houden aan de afgesproken regels in de internationale politiek. Diezelfde zelfkritische houding hebben we nodig ten aanzien van ons kapitalistisch systeem dat ons welvaart heeft bezorgd, maar ons tegelijkertijd opgezadeld met industrieën die ons klimaat zodanig veranderen dat het een veiligheidsprobleem wordt.
We kunnen enkel hopen dat sommige van deze ideeën aan bod komen op de UN Summit of the Future die in september 2024 in New York zal doorgaan. De wereldleiders die daar verzameld zullen zijn, worden geacht een Pact of the Future op te stellen, zodat met vereende krachten de vele uitdagingen die op ons afkomen constructief kunnen worden aangepakt. VN Secretaris-Generaal António Gutteres heeft hiervoor in juli 2023 al zijn New Agenda for Peace gelanceerd. De wereldleiders kunnen het zich niet veroorloven dat deze bijeenkomst een slag in het water wordt. De 80-jarige VN verdient beter.
Tom Sauer is professor Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen en auteur van ‘De Strijd voor Vrede. En hoe we die kunnen winnen’ (Pelckmans, derde en herwerkte editie, maart 2024).
Phara de Aguirre, de journaliste bij de publieke omroep VRT, die in ‘De Afspraak’ op 29 juni 2022 VUB-professor Jonathan Holslag van zijn stuk wist te brengen (screenshot van de aflevering van ‘De Afspraak’ van 16 april 2024).
*****
Weinig academici weerstaan de druk op de vrijheid van meningsuiting. Op een enkele uitzondering na is geen van hen in staat in de huid van de tegenstrever te kruipen. Yours truly neemt afscheid van dit geopolitieke landschap.
Communicatie, dat was het beroep dat ik in mijn eerste carrière uitoefende. Communicatie in binnen- en buitenland ten behoeve van een Nederlandse bedrijfstak. En eenmaal ‘op rust’ heb ik ook in een ‘tweede carrière’ mijn communicatievaardigheden ingezet, dit maal om als onafhankelijk geopolitiek analist en redacteur van ‘Geopolitiek in context’ mijn visie op het wereldgebeuren te ventileren. Communicatie is een complex vak. Het is een techniek om kennis, houding of gedrag van mensen te beïnvloeden. Men doet een nulmeting en peilt bij de doelgroep regelmatig naar de mate waarin de inspanningen resultaat opleveren. Zo’n evaluatie is doenbaar als enige speler in bedrijfstakcommunicatie, maar communicatie rond internationale politiek kent een veelheid aan spelers.
Concurrentie
Wie communiceert over internationale politiek moet afrekenen met concurrentie van academici-opiniemakers die onder andere in TV-duidingsprogramma’s optreden. In ons land is VUB-hoogleraar Jonathan Holslag op dat vlak zowat de kampioen. Enkel VRT-journaliste Phara de Aguirre had de moed hem in verlegenheid te brengen met een vraag als ‘zijn wij niet de Amerikaanse agenda aan het uitvoeren?’. Ik heb Holslag dan ook bij herhaling op de korrel genomen, net als lieden als de wereldvreemde Steven Van Hecke die zich bereid toonde het voortbestaan van de wereld op het spel te zetten, de geopolitieke haviken Alexander Mattelaer en Paul De Grauwe, de dubieus communicerende Rob de Wijk, en de dromers Sven Biscop, David Criekemans en Hendrik Vos.
Academici moeten een publieke voortrekkersrol spelen. Zij hebben toegang tot bronnen die niet openstaan voor ‘gewone stervelingen’ en moeten dus beter weten. Blijkbaar onderwerpen zij zich aan zelfcensuur. Sommige issues zijn voor hen al helemaal taboe. De moord op de Amerikaanse president John Kennedy is zo’n issue. En 9/11, de aanslagen op 11 september 2001 op het World Trade Center in New York. Men zegt dat wij maar bitter weinig hebben geleerd van ‘de grootste terreuraanslag in de VS’, maar doet elke kritiek op het officiële narratief af als complotdenken. Daarmee verliest men het intellectuele leiderschap in het maatschappelijk debat. Het zijn wetenschappers die denken selectief hun publieke taak in onze democratische samenleving te kunnen invullen. Quod non.
Academici moeten een publieke voortrekkersrol spelen. Zij hebben toegang tot bronnen die niet openstaan voor ‘gewone stervelingen’ en moeten dus beter weten.
De Belgische oud-diplomaten Frans van Daele en Johan Verbekemaken het wel helemaal bont. ‘Met een oorlogszuchtige despoot aan de voordeur moeten we opnieuw rekening houden met een militaire confrontatie. Als Oekraïne valt, komen de Baltische staten en Polen in Poetins vizier. De Franse president Emmanuel Macron heeft een moedig signaal gegeven: Poetin mag de oorlog niet winnen. Toen de Russen [maart/april 2022] bereid waren te praten, was Zelenski overmoedig en wees gesprekken af. Nu de kansen zijn gekeerd, komt onderhandelen neer op een zwaktebod. Zelenski heeft te voorzichtig soldaten gerekruteerd en wij hebben getalmd met wapenleveringen. Maar hij moet de Russen verdrijven en elke vierkante meter terugwinnen’, aldus deze wereldvreemde heren.
Druk op de vrijheid van meningsuiting
De Amerikaanse mensenrechtenadvocaat Alfred de Zayas is één van de weinige opiniemakers die de druk op de vrijheid van meningsuiting weet te weerstaan en zegt waar het op staat: collectieve bestraffing in Gaza staat haaks op elk recht, Europese strategische autonomie is een droom, het Westen is verantwoordelijk voor de Oekraïne-crisis, de NAVO is een criminele organisatie, en het ICC is irrelevant. En ook UAntwerpen politicoloog Tom Sauer onderscheidt zich van zijn collega’s. In het academische wereldje in de Lage Landen is hij een eenzame uitzondering als het gaat om het duiden van de motieven van de tegenstanders van het Westen. ‘Een van de eerste dingen die ik mijn studenten – waaronder toekomstige diplomaten – leer, is in de huid van de tegenstrever kruipen’, aldus Sauer.
‘Een van de eerste dingen die ik mijn studenten – waaronder toekomstige diplomaten – leer, is in de huid van de tegenstrever kruipen’.
In Sauers visie zou in het wereldbeeld van vandaag hervorming van de EU in een geopolitiek onafhankelijke Unie met een eigen defensie, los van de VS, de doelstelling moeten zijn. Hij pleit voor een regionale collectieve veiligheidsorganisatie, mogelijk in de vorm van een versterkte OVSE, met schrapping van NAVO-artikel 5 (een gewapende aanval tegen één lid is een aanval tegen allen) en opname van Rusland. Voor Sauer vergt een eengemaakt Europees leger de transformatie van de EU tot één federale Europese politieke unie. Dat de NAVO sinds de val van de muur, de belangrijkste gebeurtenis in de internationale politiek sinds 1945, als alliantie is blijven voortbestaan, is volgens hem een aberratie in de internationale politiek. “Allianties horen ophouden te bestaan in tijden van vrede”, aldus Sauer.
Contrarian
Zie ik in Sauer dan de ideale opiniemaker? Welnu, hij is primus inter pares, eerste onder zijn gelijken. Hij heeft de moed dingen voor te stellen die haaks staan op het meerderheidsstandpunt. Hij is een gematigd contrarian. Hij ziet de strijd in Gaza als de zoveelste oorlog tussen Israël en de Palestijnen, maar bagatelliseert daarmee wat voor Zuid-Afrika een Israëlische genocide in Gaza is. Hij stelt onverbloemd dat het Westen in de Oekraïne-crisis geïsoleerd staat, maar hij vergist zich over de oorlog: anders dan een patstelling is er sprake van een uitputtingsoorlog die Oekraïne verliest. En dat een nieuwe Euro-Atlantische veiligheidsarchitectuur waarin Rusland en Oekraïne worden opgenomen het meest realistische scenario is voor vrede in Europa zegt geen enkele van zijn peers hem na.
En dat een nieuwe Euro-Atlantische veiligheidsarchitectuur waarin Rusland en Oekraïne worden opgenomen het meest realistische scenario is voor vrede in Europa zegt geen enkele van zijn peers hem na.
Ziedaar het landschap aan opiniemakers in onze Lage Landen. Ik heb de voorstelling van zaken van een aantal van deze lieden sinds 2010 in mijn analyses en opiniestukken bestreden, eerst op ‘Geopolitiek in perspectief’ en de laatste vijf jaar op ‘Geopolitiek in context’. De meeste van mijn stukken verschenen ook op De Wereld Morgen. De Nederlandse kwaliteitskrant NRC nam er enkele op, net als de Vlaamse infosite Chinasquare en de Britse NATO Watch Observatory. En het tweetalige peer reviewed Russische tijdschrift Russia in Global Affairs publiceerde mijn recensie van het boek Europe as the Western Peninsula of Greater Eurasia: Geoeconomic Regions in a Multipolar World van de Noorse politicoloog Glenn Diesen, zowel in het Engels als Russisch.
Afscheid
Aan mijn artikelen ging steevast grondige research vooraf. En een synthese van een veelheid aan materiaal en een kritische evaluatie daarvan. Dat alles moest leiden tot een samenhangend, veelal non-conformistisch verhaal. Een auteur die buiten de krijtlijnen van de consensus treedt, stelt zich bloot aan kritiek. Die betrof soms niet enkel mijn bronnen, maar ook ad hominem verwijten als ‘Poetin-vriendje’ en ‘medeplichtig aan Poetins moorden’, zelfs van hoogopgeleide lieden onder mijn lezerspubliek. Is dat de reden waarom ik vandaag een punt zet achter mijn tweede carrière als onafhankelijk geopolitiek analist? Nee. Deze maand schrijf ik mijn leeftijd beginnend met een 8. Dat is voor mij het signaal om te stoppen. Omdat ik ook nog eens tijd wil besteden aan andere zaken.
Een auteur die buiten de krijtlijnen van de consensus treedt, stelt zich bloot aan kritiek. Die betrof soms niet enkel mijn bronnen, maar ook ad hominem verwijten.
Bij dit afscheid sta ik graag nog eens stil bij mensen aan wie ik veel dank verschuldigd ben. UAntwerpen emeritus professor Yvan Vanden Berghe heeft mij aangemoedigd deze tweede carrière aan te vatten. De Nederlandse auteur Egbert Talens was van onschatbare waarde als klankbord, specifiek over het onderwerp ‘het politiek-zionistische project Israël’. Collega Gilbert Doctorow was steeds beschikbaar om nuttige inside information, o.a. over Rusland aan te reiken. En ook mijn echtgenote Sanny Komrij heeft recht op een publiek dankwoord. Zij heeft zich steeds goedhartig verzoend met mijn frequente en langdurige ‘onbeschikbaarheid’ tijdens de research voor – en het schrijven van – mijn opiniestukken en boeken.
Tenslotte een woord van dank aan UAntwerpen professor Tom Sauer, die mij aanzette mijn inzichten in boeken te gieten. Tom en ik waren het niet altijd over alles eens, maar hij was voor mij toch de moedigste opiniemaker van al. Binnenkort publiceer ik een laatste artikel op dit platform, ditmaal van hem als gastauteur. Zijn artikel wordt een ‘allesomvattend’ essay, dat in vogelvlucht openhartig de toestand in de wereld behandelt en ons een blik in de toekomst gunt.
Heb ik in al die jaren kennis, houding of gedrag van mensen beïnvloed? Ik heb weinig illusies. Maar wie van mijn lezers zich geroepen voelt om een reactie te plaatsen onder dit artikel, is welkom!
October 7 analyseert de gebeurtenissen die hebben geleid tot de dood van tienduizenden mensen. De betekenis zal nog tientallen jaren nazinderen. De westerse media fungeren niet als onafhankelijke vierde macht, maar als propagandamachine van het establishment.
De bovenstaande afbeelding is een screenshot van de aankondiging van de film October 7 van de Al Jazeera Investigative Unit(I-Unit). De film toont het resultaat van forensisch onderzoek van I-Unit naar de gebeurtenissen op 7 oktober 2023 die het Midden-Oosten politiek ingrijpend hebben veranderd. Onderzoek van beeldmateriaal van cameratoezicht, dashcams, mobiele telefoons en hoofdcams van gesneuvelde Hamasstrijders lag aan de basis van de documentaire. De film is een absolute aanrader. Wie een versie zoekt met ondertiteling, vindt die op YouTube. Via ‘Instellingen’ en ‘Ondertiteling’ kan men kiezen voor een andere taal. Blijf wel goed luisteren naar het Engels. De automatisch geproduceerde vertaling is niet perfect. En in de YouTube-versie moet men de reclame-interrupties voor lief nemen.
Horrorverhalen
De I-Unit-analyse onthult de wandaden van Hamasstrijders, maar leert ook dat de horrorverhalen over Hamas, zoals massamoord, onthoofding en verbranding van baby’s en wijdverbreide, systematische verkrachting, vals waren. Camerabeelden van Israëlische helikopters laten talloze willekeurige aanvallen zien op alles wat bewoog, vriend of vijand. Eén van de prangendste scènes was het interview met Yossi Landau, de leider van een organisatie die lichamen verzamelde na 7 oktober, waarin hij wordt geconfronteerd met bewijs dat veel van zijn gruwelverhalen zeer twijfelachtig waren1. Het zijn verhalen die door politici en opiniemakers in Israël en het Westen gretig en kritiekloos werden gebruikt om wat vandaag onomwonden de Israëlische genocide van de Palestijnen in Gaza wordt genoemd, te rechtvaardigen.
Eén van de prangendste scènes was het interview met Yossi Landau, de leider van een organisatie die lichamen verzamelde na 7 oktober, waarin hij wordt geconfronteerd met bewijs dat veel van zijn gruwelverhalen zeer twijfelachtig waren.
‘Onthoofde baby’s, een zwangere vrouw bij wie de baarmoeder werd opengesneden en de foetus werd doodgestoken, kinderen in ovens gestopt, honderden mensen levend verbrand, verminking van lijken, een systematische campagne van onbeschrijfelijk wrede verkrachtingen en daden van necrofilie.’ Op basis van ‘October 7’maakt de Britse veteraan-journalist Jonathan Cook2 in vijf conclusies komaf met deze Israëlische leugens:
De misdaden van Hamas op 7 oktober zijn uitvergroot om de aandacht af te leiden van de spectaculaire en uiterst geavanceerde militaire operatie van de verzetsorganisatie.
Nee, de Israëli’s hebben Hamas niet zijn gang laten gaan om de etnische zuivering van Gaza te rechtvaardigen.
De Hamasstrijders gingen uit van een zelfmoordmissie. Hun doel was niet om Israël een existentiële slag toe te brengen, maar om de Israëlische onoverwinnelijkheid te ondergraven.
De uiterst extreme, sadistische en verdorven wreedheden hebben nooit plaatsgevonden. Ze zijn verzonnen door Israëlische soldaten, functionarissen en hulpverleners.
Een aantal van de gruweldaden die aan Hamas werden toegeschreven, vooral met betrekking tot het levend verbranden van Israëli’s, waren in werkelijkheid de verantwoordelijkheid van Israël.
Berichtgeving bij ons
Wie ‘October 7’ vergelijkt met de berichtgeving bij ons, kan zich enkel bekreunen over het ergerlijke falen om serieus verslag te doen van het gebeuren. Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek, los van Israëls eigen baatzuchtige verhalen, moet men met een vergrootglas zoeken. De Belgische journalist Rudi Vranckx is een eenzame uitzondering. Maar zijn reportages focussen vooral op de humanitaire aspecten. Hij toont het lijden van de Palestijnse bevolking, maar zet hun problematiek te weinig in een heldere geopolitieke en internationaalrechtelijke context. De publieke omroep VRT waar hij voor werkt, is duidelijk wél bevooroordeeld. Berichten die beginnen met ‘sinds Hamas de oorlog op 7 oktober begon’ of Hamas duiden als ‘terroristen’, en dat zonder enige context, kunnen niet door de beugel.
De Belgische journalist Rudi Vranckx is een eenzame uitzondering. Maar zijn reportages focussen vooral op de humanitaire aspecten. Hij toont het lijden van de Palestijnse bevolking, maar zet hun problematiek te weinig in een heldere geopolitieke en internationaalrechtelijke context.
Nederland is traditioneel het meest pro-Israëlische land van Europa. De Israëlliefde blijft in de media ook na 7 oktober aan de orde van de dag. Zo spreekt de Nederlandse publieke omroep NOS over ‘het geweld in de oorlog tussen Israël en Hamas’, in plaats van dat geweld te duiden als continue Israëlische bombardementen die vooral burgers doden. En voor de NOS ‘vallen raketten’ in Gaza, alsof ze spontaan uit de lucht vallen en niet actief door Israël op burgerdoelen worden afgeschoten. De Nederlandse generaal Onno Eichelsheim liet zich ongegeneerd uitnodigen door de Israëlische stafchef Herzi Halevi om zich ‘te laten informeren over de actuele veiligheidssituatie in Israël en Gaza’. En de Nederlandse demissionaire premier Rutte had tijdens de crisis al twee maal een ‘stevig gesprek’ met Netanyahu.
Hoe men in het Verenigd Koninkrijk denkt over Israël en Palestina maakt journalist en auteur Peter Oborne duidelijk in een filmpje op YouTube. Daarin rekent hij ongemeen hard af met Michael Gove, de conservatieve diehard pro-Israël (03:15) politicus die een bepalende rol speelde in het ontwerp van het Conservatieve beleid jegens Britse moslims. Dat beleid komt neer op harde controle en toezicht, wat traditioneel als extreemrechts zou worden beschouwd. Het filmpje lokte een grote hoeveelheid reacties uit, waarvan ik hieronder het indrukwekkende commentaar van ‘@spartacusforlife1508’ integraal en onvertaald laat volgen:
I’m 62. A working class man. Attended a Grammar school till the age of 16 and had no further education since. I point this out simply as an act of intellectual honesty. Oborne is a natural conservative, he admits this, but his reports are illuminating and honest. He’s a Conservative John Pilger, in my book. He doesn’t shirk from the truth and certainly doesn’t get enough credit. He works outside of the spin, lobby, political greasy pole climbers types and we need more like him. I have always been a Labour moderate but find that, like so many others, in all parties, our political and economic system is captured by the few to the detriment of nearly everyone else including large sections of the middle class. Oborne realises this as does the likes of Owen Jones and others. Our politicians put party before the voters and the two main parties are no longer broad churches with both becoming more right wing than in any time in modern U.K. political history. Both fail to tackle an economic system not fit for purpose. Preferring to tinker around the edges. I think Owen Jones has it right. An incoming Labour party will do nothing of merit and in future we will see the far right gain power here. Liberal politics is failing and it is failing because our politicians are largely self serving or moronic.
Propagandamachine
Israël, zo betoogt Jonathan Cook, heeft onbelemmerd toegang tot het westerse politieke en media-establishment. Dat stuurt laster de wereld in, in het voordeel van het zionistische Israël en funest voor de zaak van de Palestijnen. Al Jazeera toont eens te meer aan dat de westerse media niet fungeren als onafhankelijke, kritische vierde macht3, maar als propagandamachine van het establishment. Het forensisch onderzoek van I-Unit brengt niet enkel de leugens aan het licht rond 7 oktober die de genocide in Gaza moeten rechtvaardigen, maar onthult ook de medeplichtigheid van westerse journalisten en opiniemakers aan die genocide.
Na vier mislukte resoluties in de Veiligheidsraad voor een staakt-het-vuren in Gaza heeft de VS zich dan in een vijfde resolutie onthouden van stemming en werd die dus aangenomen. Maar terwijl de inkt nog niet droog was, bestempelde Linda Thomas-Greenfield, de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, de resolutie als ‘niet-bindend’, een kwalificatie die ook werd gebezigd door Matthew Miller, de woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.
Wat deze valse niet-bindend-verklaring betekent voor het lot van de Palestijnen, het internationaal recht en de internationale instellingen, stelt De Wereld Morgen-redacteur Lode Vanoost aan de orde in zijn opiniestuk ‘VS laten definitief elke schijn van respect voor internationaal recht varen’.
*****
1 Het laatste nieuws is dat Yossi Landau in een nieuw interview met I-Unit toegeeft dat zijn verhalen over de executie van kinderen door Hamas uit zijn duim zijn gezogen. Zijn valse beschuldigingen hebben intussen de Palestijnen met succes gedemoniseerd en de weg vrijgemaakt voor de genocide van Israël in de Gazastrook, die tot nu toe het leven heeft geëist van meer dan 32.000 mensen.
2 Jonathan Cook is een Britse auteur en freelance journalist. Hij was twintig jaar lang woonachtig in Nazareth, Israël. In 2021 keerde hij terug naar Groot-Brittannië. Cook publiceerde in The Guardian, The Observer, The Times, The New Statesman, International Herald Tribune, Le Monde Diplomatique, The Irish Times, Middle East Eye, CounterPunch, Al-Jazeera en Electronic Intifada. In 2011 ontving hij de Martha Gellhorn Special Prize voor journalistiek, met o.a. de vermelding dat zijn ‘werk over Palestina en Israël, vooral de manier waarop hij de officiële propaganda blootlegt, hem tot een van de betrouwbare waarheidsvertellers in het Midden-Oosten heeft gemaakt.’
3 Met ‘vierde macht’ duidt men machten aan die buiten de traditionele trias politica vallen. Men definieert het begrip best ruimer dan de rol van de media in de samenleving. Ook regelmatig in de media verschijnende academici, (hoge) militairen en ambtenaren vallen onder deze categorie.
The home of fadeless splendour, Palestine of today (1921). Authors: Whittingham, George Napier, 1865- (Wikimedia Commons; no known copyright restrictions).
*****
Een claim op bestaansrecht is niet voorzien in het internationaal recht. Het zionistische project Israël staat voor de afgrond. Een binationale staat, vrij van zionisme, is best case scenario.
‘Een binationale oplossing die dan geen Joodse staat inhoudt, maar wel een democratische, is een scenario waarin Joden en Palestijnen de handen ineenslaan en het land met vereende krachten uitbouwen tot een baken van welvaart en democratie in het Midden-Oosten.’ Dat was het hoopvolle perspectief waarmee ik mijn boek Het zionistische project Israël. Etnisch zuiver, of binationaal gidsland?1 besloot. Recensent Dr. B. Van Damme zag 27 januari 2022 in mijn boek ‘een onderbouwd en realistisch beeld van een totaal fout gelopen politiek’. Vandaag, twee jaar later, zien we dat die fout gelopen politiek uitmondt in de dramatische ondergang van het zionistische project Israël.
Genocide
Westerse politieke leiders, opiniemakers en media kijken handenwringend toe hoe Israël het bevel van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) naast zich neerlegt om een genocide in Gaza te voorkomen. Tegelijk roepen diezelfde westerse lieden op tot een tweestatenoplossing, waarvan ze heel goed weten dat die niet meer haalbaar is. Israël heeft zich onrechtmatig zoveel gebied toegeëigend, dat van de 45% ten tijde van de verdeling van het Britse mandaatgebied, vandaag nog maar 15% voor de Palestijnen overschiet. Niet enkel de regering-Netanyahu en de Knesset sluiten een onafhankelijke Palestijnse staat uit, recent opinieonderzoek leert dat bijna twee derde van de Joodse Israëli’s daar ook zo over denkt.
Israël heeft zich onrechtmatig zoveel gebied toegeëigend, dat van de 45% ten tijde van de verdeling van het Britse mandaatgebied, vandaag nog maar 15% voor de Palestijnen overschiet.
Hoe konden buitenstaanders een eeuw geleden een groep Joodse Europeanen een land in de Arabische wereld toewijzen zonder het akkoord van de autochtone bevolking, en dat in een periode waarin elders landen onafhankelijkheid verwierven van hun Europese kolonisator? Zo’n staat zou nooit veiligheid kunnen bieden. Vandaag creëert Israël in Gaza een nieuwe generatie Palestijnse verzetsstrijders. Jonge Palestijnen die getuige zijn geweest van de afslachting van hun familie. Een volgende Palestijnse opstand kan de invasie van Hamas van 7 oktober enkel in de schaduw stellen.
Israëls bestaansrecht
De stichting van de staat Israël stoelt op de Balfour-verklaring2, het Volkenbondmandaat3 en de VN-verdelingsresolutie4. Balfour zwijgt over een recht op een Joodse staat. Londen stond welwillend tegenover de vestiging van een tehuis voor de Joden in Palestina, mits respectering van de burger- en religieuze rechten van de autochtone bevolking. De verklaring beoogt niet het uitwissen van Palestina en de stichting van een nieuwe staat. Het Britse Mandaat voorzag al evenmin in een Joodse staat. En de Palestijnen verwierpen VN-resolutie 181 omwille van de oneerlijke verdeling: de Joden, die 33% van de bevolking van Palestina uitmaakten, zouden 57% van het land en 84% van de landbouwgrond krijgen.
De verklaring beoogt niet het uitwissen van Palestina en de stichting van een nieuwe staat. Het Britse Mandaat voorzag al evenmin in een Joodse staat.
In 2011 citeerde Clingendael Magazine5 de bezorgdheid van Uri Rosenthal, destijds Nederlands minister van Buitenlandse Zaken, over pogingen tot delegitimatie van Israël. Volgens de minister waren voor lieden die zich daaraan schuldig maakten, Israëlische politici ‘fascisten, racisten, varkens, massamoordenaars, nazi’s’. In Rosenthals optiek moest Israëls bestaansrecht onomstreden zijn. ‘Luttele jaren nadat de Duitsers meer dan 100.000 Joodse Nederlanders wegsleepten en vermoordden, voeren Joodse strijders, onder wie overlevenden van de Holocaust, een volkomen legitieme strijd voor hun onafhankelijkheid’, aldus Rosenthal.
Kan het zionistische Israël een beroep doen op bestaansrecht? Die vraag is volstrekt naast de kwestie. Een claim op bestaansrecht van een staat heeft geen basis in het internationaal recht. Een staat geniet territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid en vrijwaring van aanvallen door derden. Die rechten komen Israël niet toe. Het heeft geen gedefinieerde grenzen, heeft de staat Palestina aangevallen en bezet, en blijft gebied buiten de internationaal erkende grenzen annexeren. Wie dan toch het juridisch fictieve bestaansrecht van Israël verdedigt, moet zo eerlijk zijn tegelijk het bestaansrecht van Palestina aan de orde te stellen.
Nakba
De Palestijnen staan een zuiver Joodse staat in de weg. De etnische zuivering begon met de Nakba in 1948, het ‘vrijwillige vertrek’ van driekwart miljoen Palestijnen. Driekwart miljoen ontwortelde Palestijnen lijkt ‘bescheiden’ in de context van de migratie van miljoenen Europeanen omwille van de Tweede Wereldoorlog. Maar uitgedrukt in een percentage gaat men de omvang beseffen van de Nakba: de helft van de inheemse Palestijnse bevolking werd verdreven, de helft van hun dorpen en steden verwoest, en maar heel weinigen slaagden erin terug te keren6. De aansluitende, zich over tientallen jaren uitstrekkende, sluipende annexatie en kolonisatie van Palestijns gebied mondt met de huidige oorlog in Gaza uit in een tweede Nakba.
Uitgedrukt in een percentage gaat men de omvang beseffen van de Nakba: de helft van de inheemse Palestijnse bevolking werd verdreven, de helft van hun dorpen en steden verwoest.
Bij de grensovergang Rafah zitten, gesommeerd door de regering-Netanyahu, 1,4 miljoen Palestijnen opeengepakt onder erbarmelijke omstandigheden. Komt het, ondanks de internationale tegenkanting, toch tot een Israëlische aanval op Rafah, dan kan men, om de gewezen Nederlandse buitenlandminister Uri Rosenthal te citeren, Israëlische politici met recht en eens temeer ‘fascisten, racisten, varkens, massamoordenaars, en nazi’s’ noemen, en krijgen lieden die Israël delegitimeren gelijk.
Deporteren
Premier Netanyahu heeft naar verluidt gesuggereerd dat de door de VS te bouwen drijvende pier die de Palestijnen noodhulp over zee moet brengen, kan dienen om Palestijnen te deporteren. Wat voor Netanyahu zo’n uitwijzing in de weg staat, is de tegenzin van landen om hen te ontvangen. Maar Israëlische regeringsfunctionarissen voeren geheime onderhandelingen met verschillende Europese landen. Breekt de hel los in Rafah en zoeken de Palestijnen hun heil via de pier op schepen, dan zullen Europese landen als Duitsland, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en België via ‘Brussel’ wel tot een verdeelsleutel komen. ‘Netanyahu heeft zijn droom van een volledige etnische zuivering van de Palestijnen in Gaza nooit opgegeven’, zo twitterde de Palestijnse vredesonderhandelaar Mustafa Barghouti.
Tegen de achtergrond van wat Zuid-Afrika voor het ICJ omschreef als een genocide tegen de Palestijnen is de mislukking van het Zionistische project Israël evidenter dan ooit. De in Van Dammes recensie gesignaleerde ‘fout gelopen politiek’ kan enkel worden rechtgezet door een metamorfose van de Joodse staat. Een democratische binationale staat, vrij van zionisme, is best case scenario.7 Een staat waarin alle burgers gelijke grondrechten hebben en ‘Joden en Palestijnen de handen ineenslaan en het land met vereende krachten uitbouwen tot een baken van welvaart en democratie in het Midden-Oosten.’ Daartoe stelt het land best een grondwet op waarin die rechten verankerd zijn.
*****
1Lookman, Paul, Het zionistische project Israël. Etnisch zuiver, of binationaal gidsland?(ISBN 978-94-6406-017-1), Geopolitiek in context, Koersel, 2020, p. 296.
5Clingendael Magazine is een periodiek van de Nederlandse denktank Clingendael Instituut. Het blad ging 2015 digitaal. Sinds media 2017 verschijnt het onder de naam Clingendael Spectator.
6Pappe, Ilan, The ethnic cleansing of Palestine, Oneworld Publications Limited, Oxford, 2008, p. 8-9.
7Joden en Arabieren hebben eeuwenlang relatief goed samengeleefd. Het antisemitisme was vooral een Europees of westers fenomeen.
Geopolitiek in context